Het duivelse in ons (2008)

'Woestijnervaring' is een beeld dat soms gebruikt wordt voor de situatie waarin iemand terechtkomt als hij de draad van zijn leven kwijt is en elk houvast heeft verloren. Een leegte zonder uitzicht. Maar het kan ook een beeld zijn voor de eenzaamheid die je bewust opzoekt. Je zondert je af, je maakt je leeg van alle beslommeringen om alleen met je diepste zelf bezig te zijn en met de zin van je leven.

Volgens het evangelie is Jezus gestuwd door de Geest die over hem was gekomen letterlijk de woestijn in getrokken, en wel "om door de duivel op de proef gesteld te worden". Zo toonde hij dat niets menselijks hem vreemd was, ook niet de aanvechtingen door de verlokkelijkheid van het kwaad. Hij heeft er niet aan toegegeven. Iedere mens kan zich aan hem spiegelen.
Uiteraard weet niemand wat Jezus precies in de woestijn is overkomen. Hij was er helemaal alleen. Ook Matteüs kon het niet weten. Zijn gedetailleerd verhaal moeten we lezen als een voorbeeldverhaal. Het beschrijft de essentie van de bekoringen waaraan mensen blootstaan en laat zien hoe ze die naar Jezus' voorbeeld kunnen overwinnen.

Je hoeft niet in de duivel te geloven om te weten dat er in je binnenste een duiveltje zit. Allen ondervinden we elke dag hoe dit duivelse in ons voortdurend op de loer ligt om ons listig te verleiden tot wat we eigenlijk niet willen of niet mogen willen. Alle dagen moeten we ertegen vechten, en niet zelden verliezen we de strijd. Er zijn mensen die door het duivelse in hen zodanig bezeten geraken dat ze zichzelf niet meer zijn.

Hebzucht, eerzucht en heerszucht, zo heeft de traditie de grote drijfveren genoemd waardoor de menselijke behoeften en verlangens worden geperverteerd. We hebben niet alleen behoefte aan voedsel, aan materiële zekerheid. Van brood alleen kunnen we niet leven. We zijn maar echt mens door de vervulling van ons verlangen om voor andere mensen te bestaan. Om erkend en gewaardeerd te worden. We willen bemind worden. Erkenning en liefde kun je proberen af te bedelen. Maar dat is vernederend. We staan bloot aan de verleiding om ze af te kopen, en als dat niet lukt, af te dwingen. Dat is de drijfveer van de heerszucht. Maar waarschijnlijk komt uit de hebzucht voor de meeste mensen de sterkste bekoring. Niemand ontsnapt aan verlokking van het geld, en altijd meer geld, waarmee hij alles kan kopen wat in zijn de wereld te koop is. Eerzucht en heerszucht laten zich gemakkelijk voor de kar van de hebzucht spannen. Van geëerd worden en heersen word je rijker.

Het evangelie beschrijft hoe listig de duivel te werk ging om de diepste verlangens van Jezus te perverteren. Hij greep zijn fysieke honger aan. Hij speelde in op zijn Godsvertrouwen. Uiteindelijk spiegelde hij hem voor dat hij de hele wereld aan zijn voeten kon krijgen, als hij voor hem wilde knielen. Wij noemen dat je ziel aan de duivel verkopen.

Drie keren doorzag Jezus de list van de duivel. Hij liet zich niet beetnemen. Hij versloeg hem door vast te houden aan zijn besliste wil om niet alleen van brood te leven maar trouw te blijven aan ieder woord van God zijn Vader. Later heeft hij dat ook aan zijn leerlingen duidelijk gemaakt. Ik voed me met iets anders dan brood. Mijn voedsel is: de wil doen van God die mij gezonden heeft (Johannes 4,34). Zijn hele leven lang is hij geen duimbreed afgeweken van zijn roeping.

De vastentijd kan voor ons een heilzame tijd worden als we er een woestijntijd van maken. We moeten niet ver weg gaan om in de woestijn te komen. We komen er vanzelf in als we af en toe de wereld van alles wat ons omringt en ons leven vult, leeg maken. Als we alle bijkomstigheden wegruimen en ons welbewust keren tot het weinige dat werkelijk essentieel is. Dan kunnen we ook de listen doorzien van het duiveltje in ons dat ons altijd weer tracht te verleiden. We worden helderziend genoeg om duidelijk te beseffen waarin onze roeping bestaat en ons sterk maken om ons leven bij te sturen waar het ervan afwijkt.

Laten we het elkaar toewensen en ervoor bidden: dat niemand van ons zijn of haar roeping ontvlucht. Dat we ons durven keren naar de hoogte en de diepte van ons bestaan. Dat het ons gegeven wordt in de leegte en stilte van de woestijn die we scheppen de vreugde te kennen die ons doet zeggen: ik heb iets van God mogen ervaren. Dan zijn we op de goede weg naar de vreugde van Pasen.