Jezus als Lam Gods (2009)

De pas gewijde nieuwe bisschop van Antwerpen, Johan Bonny, koos als bisschopsleuze: 'Het lam zal hun herder zijn.' Een zin uit de Apocalyps van Johannes. Daarmee drukt de nieuwe bisschop uit dat hij geen baas wil spelen, maar zachtmoedige dienaar wil zijn. Hij wil, zoals Jezus, herder zijn en geen heerser. Jezus wordt in het evangelie van vandaag door Johannes de Doper ‘Lam Gods' genoemd. In iedere eucharistie benoemen wij Jezus als 'Lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt'. Het woord ‘wereld' betekent hier: de gewelddadige machtsontplooiing die het Rijk Gods tegenhoudt. Het is typisch voor de evangelist Johannes om het woord ‘wereld' dikwijls in die zin te gebruiken. Johannes loopt niet erg op met ‘de wereld'. Wat in de wereld gebeurt, is inderdaad dikwijls tegengesteld aan het Rijk Gods van Jezus. Dat is, in onze wereld vandaag, niet anders.

Zoals voor de Antwerpse bisschop is voor de evangelist Johannes, de naam die de Doper aan Jezus geeft, het motto voor geheel zijn evangelie: ‘Zie het Lam Gods.' Het is bij uitstek een Bijbelse naam. In het Oude Testament is er het lammetje van de arme, dat opgroeit tussen zijn kinderen. Het eet van zijn bord, het drinkt uit zijn beker, het slaapt in zijn schoot( 2 Samuël 12,3). De profeet Jeremia wenst, ons mensen, de argeloosheid toe van het lam( Jeremia 11,19). En als Jesaja het heeft over volstrekte vrede, laat hij de wolf en het lam samen wonen (Jesaja 11,6). In de joodse traditie is ‘de dienaar Gods', de profeet, als een lam zonder macht en aanzien: ‘Hij wordt mishandeld, maar ondergaat het gedwee, zonder protest als een lam dat ter slachting geleid wordt' (Jesaja 53,7).
Lam Gods verwijst ook naar het slachten van het paaslam: het grootste, joodse ceremonieel, als gedachtenis aan de uittocht uit Egypte. Toen moest iedere familie een lam slachten. Met het bloed van het lam moesten ze de deurposten merken, dan zou de engel van de dood voorbijgaan. Zo is Jezus het geslachte paaslam, het teken bij uitstek om weg te trekken uit het kwaad en een nieuw leven te beginnen.
Op ongeëvenaarde wijze is Jezus als paaslam uitgebeeld door het wereldberoemde schilderij van de gebroeders Van Eyck in de kathedraal te Gent. Het wordt in grote eerbied vereerd door engelen, heiligen, belijders, kerkvaders, edelen, die allen rond het Lam neerknielen.

Het lam is symbool van zachtheid, onschuld, weerloosheid en volstrekte geweldloosheid. Dat heeft niets te maken met lam-lendigheid(!). Wie achter de leuze staat: 'de zachte krachten zullen het winnen', weet hoeveel moed dit kost. De beste momenten van het verzet van geweldloze bewegingen zoals: Greenpeace, betogers tegen atoombewapening, de monniken van Myanmar, zijn de manier waarop deze betogers, die met geweld worden weggevoerd, reageren. Zwijgend laten ze zich ,soms zeer hardhandig, oppakken. Dit zwijgen is soms veel krachtiger dan welk geweld ook. Het gaat om ‘geweldloze weerbaarheid'.
Zo keek Jezus, niet bibberend van paniek en angst, Pilatus zwijgend in de ogen, nadat Hij hem vrijmoedig en krachtdadig van antwoord had gediend. Zo heeft iemand als Ghandi massa's Indiërs kunnen overtuigen, nl. door zijn geweldloos optreden, ongehoorzaam te zijn aan de onrechtvaardige Engelse wetten. Ook Maarten Luther King en Nelson Mandela, na twintig jaar gevangenis (!) hebben, zonder geweld, mensen in beweging gebracht voor hun ideaal. Ze hebben de keten van geweld, dat nieuw geweld oproept, doorbroken.
Dat is wat juist niet gebeurt in Gaza, Irak, Pakistan, Afghanistan en op zovele plaatsen in onze wereld, waar men door geweld onmeedogend over-weldigd wordt! Het gaat er telkens om ‘oog om oog, tand om tand!' Zo geraakt men nooit uit de fatale kringloop van het kwaad, uit het moorddadig wreed geweld van racisme en terrorisme. Deze akelige triomf van geweld is een pure verschrikking en maakt wereldwijd ontelbare onschuldige slachtoffers.

Geweld is niet alleen wapengekletter. Er is ook heel veel verbaal geweld. Woorden kunnen iemand zwartmaken, kleineren of helemaal platslaan. Het gebeurt in relaties, gezinnen, scholen, verenigingen, buurtschap en in de politiek. Iemand die een kwarteeuw meedraaide in de politiek schreef onlangs een scherp artikel over de bikkelharde ‘spinning' in de politiek. Het achterbakse gedoe van kwaadsprekerij, geroddel, liegen, kwetsen, verdachtmaking, wantrouwen, om de tegenstrever te bezwadderen, te verzwakken of kapot te maken. Het doet denken aan de fameuze zin: Homo homini lupus ( De mens is een wolf voor de ander.), maar ook aan een ander verhaal, over een lammetje en een wolf die samen aan de bergrivier drinken.
De wolf ziet plots het lammetje hogerop en stapt er boos op af, roepend: ‘Waarom maak je mijn water vuil?' Het lammetje zag de ogen en de bek van de wolf. Het liet echter niet zien hoe bang het was. ‘Ik zal zorgen dat het water voortaan schoon blijft,' zei het tegen de wolf. Maar die liet zijn tanden zien en zei: 'Zes maanden geleden vloekte je vader tegen mij. Je bent even slecht als je vader!' Zonder trilling in zijn stem zei het lammetje: 'Mijn vader leerde mij respect te tonen voor de wolf, want hij is sterk en beschermt ons die zwak zijn.' Maar de wolf ging luidkeels te keer en riep: 'Je hebt mijn weiden en akkers kaal gevreten!' ‘Ik heb alleen het onkruid weggegeten, zodat uw gras beter kan groeien,' antwoordde het lammetje. De wolf dreigde nog eenmaal: 'Maak dat je wegkomt,'gromde hij. Het lammetje liep vlug naar zijn moeder. ‘Goed gedaan', zei ze, ‘jij hebt de wolf een beetje minder wolf gemaakt.'

Geweldloze weerbaarheid maakt de mens anders: minder wolf. Wie Jezus volgt als Lam Gods, maakt de wereld anders. Hij/zij sticht in zijn/haar wereld het Rijk Gods van gerechtigheid, vrede en liefde, de wereld van ‘de zachte krachten' die het uiteindelijk winnen. In die zin kunnen we bidden:

‘Algoede God...wek mijn zachtheid weer.
Geef mij weer de ogen van een kind:
dat ik zuiver zie
en mij toevertrouw
en het licht bemin
en vrede ben.'

Inspiratie: Marie-Josée Janssen en Gerard Zuidberg, Voor het luiden van de klok (A) p.56-58