Om te groeien in gastvrijheid

Katrien is op weg naar Santiago. Een meerjarenplan. Het verloopt in etappen. In haar dagelijks bericht langs Pindat over haar tweede etappeweek vertelde zij over haar ontmoetingen en over plekken van onthaal. Er zijn haar gastvrije huizen, aangebracht langs adressen van B&B (bed and breakfeast) of Airbnb of de lijst van refugio’s. “We raken mensen nooit zo licht aan dat we geen spoor achterlaten” (P.T. Millin).

 

“Goede herinneringen zijn ankers op de bodem van onze ziel” (Tommy Wieringa). Elly & Rikkert Zuiderveld zingen over de vreugde van de vermoeide reiziger om het onthaal dat hij en zij vinden.

Vermoeide reiziger
Hier is een herberg
Doe nu je schoenen uit
En rust hier een weinig
Met brood en wijn
Geef ik je weer kracht
Ik ben jouw huis
Ik zal je verwarmen
En onder jou zijn eeuwige armen

Vermoeide strijder
hier is een schuilplaats
Was nu je voeten
En slaap tot de morgen
Met brood en wijn
Geef ik je weer moed
Ik ben jouw schild
Ik geef je erbarmen
En onder jou zijn eeuwige armen

 

De liturgie reikt ons in de vakantie twee verhalen aan van gastvrijheid, die sporen hebben nagelaten. Het boek Genesis bevat het mooie verhaal van de drie gezanten bij Abraham en Sara. De brief aan de Hebreeën verwijst er naar met deze schone uitspraak: "En houd de gastvrijheid in ere, want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen" (Hebr. 13,2).

“De joods-christelijke traditie kenmerkt zich door een gastvrijheid en een empathische betrokkenheid bij mensen. Dit is te herleiden tot de nomadische ervaring, die aan de grondslag van het Jodendom lag: wie niet gastvrij is voor buitenstaanders loopt in eigen kwetsbaarheid gevaar” (Ernst Hirsch Ballin, Paul van Geest, geciteerd in Y. Zonderop, Ongelofelijk, p. 77-78).

Het tweede kort verhaal komt uit het evangelie van Lucas (Lc. 10,38-42). Jezus is op weg naar Jeruzalem en hij komt in een dorp bij Martha en Maria.

Wanneer Jezus zijn apostelen en de 72 leerlingen op missie stuurde, gaf hij hun geen adressenlijst mee, maar wel het vertrouwen dat er plekken zijn waar ze mensen van vrede zullen ontmoeten en waar ze zullen eten wat hen wordt voorgezet.

Hij past het zelf toe. Exegeten trachten te achterhalen, waar en bij wie hij vertoefde. Misschien bleef hij wel enkele dagen in de huis van Jaïrus. Later was hij te gast bij Maria en Martha. Deze twee zussen woonden, volgens de evangelist Johannes, samen met hun broer Lazarus in Bethanië (Joh. 11,1-32). Lazarus was een vriend van Jezus. Bij Johannes lezen we dat beide zusters veel vertrouwen hadden in Jezus.

Martha en Maria

Lucas geeft met zijn verhaal over het bezoek van Jezus bij Martha en Maria een beeld van gastvrijheid. Martha is in de weer en heel bedrijvig om de gast (en zijn gezellen) goed te ontvangen. Haar zus is vol aandacht voor wat Jezus zegt. Er lijkt toch een spanning tussen de naarstige Martha en de eerder meditatieve Maria. En wanneer Martha aan Jezus vraagt om haar zus aan te manen om mee te helpen, heeft hij meer lof voor de houding van Maria. Zuster Odile, verantwoordelijk voor de keuken in de Zustergemeenschap en zelf een biddende ziel, had moeite met deze lof aan het adres van Maria en voelde haar werk daardoor ondergewaardeerd.

Mensen hebben basisbehoeften. Primum vivere deinde philosophari, eerst leven en dan tijd om te filosoferen. Maar een mens heeft meer nodig. Hij is meer dan het materiele. Hij zoekt naar zin en hij vraagt om inzicht in de redenen waarom we leven.

Aandacht voor het woord

Gastvrijheid houdt ook in dat wij tijd maken voor de gast, naar hem en haar luisteren. Lucas zegt dat wij zeker moeten luisteren naar het woord van Jezus, wanneer hij bij ons zijn intrek neemt. “De beste dienaar van u is hij die niet zozeer beoogt datgene van u te horen wat hij zelf wil, maar veeleer dat te willen wat hij van u hoort” (Augustinus Conf. 10,25-36)

De jonge gemeenschap in Jeruzalem wenst zowel aandacht en inzet bij de verkondiging van het woord van God als zorg voor de dagelijkse ondersteuning aan de dienst van de tafel en bij de zorg voor de zwakken, zoals weduwen (Hand. 6,1-4). Lucas maakt zeker geen tegenstelling tussen verkondiging en diaconie. Hij waarschuwt wel tegen het al te druk doen. Er zijn mensen die zich zo onmisbaar achten en daarom geen verlof durven nemen. Het zou eens kunnen blijken dat hun vervangers het even goed doen en dat ze niet zo onmisbaar zijn als ze zelf denken.

Met het verhaal over Martha en Maria illustreert Lucas het woord van Jezus in de woestijn: “De mens leeft niet van brood alleen, maar van elk woord dat komt uit de mond van God.” Jezus vestigt onze aandacht op het noodzakelijke en hij stelt ons de vraag welke plaats we besteden aan werk en aan gebed, aan contemplatie en aan dienst. Zijn we niet al te druk bezig? Kunnen we er even afstand van nemen en tijd geven aan stilte, gebed, bezinning?

 

Antoine Rubbens

 

Een oproep van Broeder Alois van Taizé

Vergeet de gastvrijheid niet! ..."en houd de gastvrijheid in ere, want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen." (Hebreeën 13:2)

De pelgrimage van vertrouwen is een ononderbroken reeks jongerenontmoetingen die tientallen jaren geleden in Taizé begonnen, en die tot op de dag van vandaag doorgaat in alle werelddelen.

Wat vaak een van de indrukwekkendste ervaringen tijdens deze ontmoetingen is, zowel voor de deelnemende jongeren als voor degenen die hun huis openstellen, is gastvrijheid.

In augustus 2018 mochten we opnieuw de grote waarde van gastvrijheid ervaren tijdens een jongerenontmoeting in Hongkong, waar jongeren uit heel Azië en daarbuiten bij elkaar kwamen, waaronder uit landen die conflictsituaties hebben gekend en waar de bevolking nog steeds de wonden met zich meedraagt van de geschiedenis – wonden die geheeld moeten worden.

Zevenhonderd deelnemers kwamen uit diverse provincies van het vasteland van China. De aanwezigheid van jongeren uit zoveel verschillende landen en de ontvangst die zich kregen bij de gezinnen in Hongkong, was een teken van hoop.

In Azië vormen jonge christenen vaak een minderheid in een snel veranderende samenleving. Ze proberen kracht te halen uit hun geloof in Christus, en als broeders en zusters samen te leven in de kerk.

Vanaf de Europese ontmoeting in Madrid 2018 en door het jaar heen in Taizé, Beiroet, Kaapstad en elders, zullen we nader reflecteren over diverse aspecten van gastvrijheid.

De onderstaande voorstellen zijn geworteld in het geloof: Christenen worden hierdoor uitgenodigd om in God de bron van alle gastvrijheid te ontdekken. Dit leidt tot de vraag welk beeld we hebben van God: God sluit nooit buiten, maar hij verwelkomt een ieder van ons.

Mijn broeders en ik zien dat de niet alleen Christenen van diverse kerken deze ervaring van gastvrijheid hebben, maar ook gelovigen van andere religies en niet-gelovigen.

Kunnen we met elkaar te midden van de huidige situatie in de wereld, waarbij wantrouwen steeds meer terrein lijkt te winnen, de moed vinden om een leven van gastvrijheid te leven, en op die manier eraan bij te dragen dat het vertrouwen groeit?

 

Eerste voorstel: In God de bron van alle gastvrijheid ontdekken

Vanaf het begin van het universum is God op mysterieuze wijze aan het werk. Dit is wat ons wordt verteld door de poëtische verhalen over de schepping aan het begin van de Bijbel. God ziet wat hij tot stand heeft gebracht en hij zegent het: God ziet hoe de hele schepping goed is. Het hele universum wordt ten diepste liefgehad door God.

Soms begrijpen we heel weinig van God, maar we kunnen toch verdergaan op onze weg in het vertrouwen dat God wil dat we gelukkig zijn, en hij een ieder van ons verwelkomt zonder daar voorwaarden aan te stellen. God zelf is de bron van de gastvrijheid.

God ging zelfs nog verder en werd in Christus één van ons, om dichtbij ons te zijn en de mensheid te verwelkomen. Deze gastvrijheid van God jegens ons raakt ons tot in het diepst van onze ziel: zij overstijgt en passeert alle menselijke grenzen.

  • • Raken we ontmoedigd door alle problemen van onze moderne tijd? Om hoop te houden, is het belangrijk dat we ons oefenen in een geest van verwondering: dat we om ons heen kijken met ogen die dingen kunnen ontdekken waarover we ons kunnen verwonderen.
  • • Laten we alleen of samen met anderen de Bijbel lezen, te beginnen bij de evangeliën, die vertellen over het leven van Jezus. Misschien begrijpen we niet alles in één keer; soms moeten we wat meer over de teksten weten. Door samen naar de Bijbel te gaan als bron van levend water, kan ons vertrouwen in God groeien.

De zoon die zijn ouderlijk huis had verlaten, stond op en "ging op weg naar zijn vader. Zijn vader zag hem in de verte al komen. Hij kreeg medelijden met hem en rende op zijn zoon af, viel hem om de hals en kuste hem." (Lucas 15,20)

  • • Wat zegt deze gelijkenis in Lucas 15,11-32 ons over de gastvrijheid van God?

Tweede voorstel: De aanwezigheid van Christus leren ontdekken in ons leven

God biedt ons gastvrijheid, maar alleen door ons eigen antwoord uit vrije wil ontstaat er echt een relatie met hem.

Jezus laat ons zien dat God liefde is: hij biedt ons zijn vriendschap aan. Eenvoudig staat Christus aan onze deur en klopt. Als een arm mens hoopt hij op onze gastvrijheid en wacht daarop. Als iemand de deur opent, zal hij binnengaan.

Door een eenvoudig gebed, laten we hem toe in ons hart. En dan – ook als we zijn aanwezigheid nauwelijks bemerken – komt Christus in ons wonen.

  • • Als we de tijd voor gebed kunnen nemen ’s avonds of ’s morgens in een kerk, al is het maar voor een kort moment, met geen ander doel dan onze dag toe te vertrouwen aan God – dan worden we hierdoor innerlijk opgebouwd. Doordat we onszelf herinneren aan de aanwezigheid van Christus worden we bevrijd van angst: de angst voor anderen, de angst om niet goed genoeg te zijn, het gepieker over een onzekere toekomst.
  • • Als we niet veel tijd hebben, kunnen we tot Christus spreken over onszelf en anderen (dichtbij en veraf) in slechts enkele woorden, als in een zucht. We kunnen hem vertellen wat er in ons leeft en de dingen die we soms niet begrijpen. Ook een paar woorden uit de Bijbel kunnen gedurende de dag met ons mee gaan.

De opgestane Christus heeft gezegd: "Ik sta voor de deur en klop aan. Als iemand mijn stem hoort en de deur opent, zal ik binnenkomen, en we zullen samen eten, ik met hem en hij met mij." (Openbaring 3,20)

  • • Wat helpt me om Christus te horen? Wat betekent het voor mij om "de deur voor hem te openen"?

Derde voorstel Niet alleen onze gaven maar ook onze beperkingen accepteren

God verwelkomt alles in ons; op onze beurt mogen we onszelf accepteren gewoon zoals we zijn. Dat is het begin van een helende werking – iets wat we allemaal heel hard nodig hebben.

Laten we God loven voor onze gaven. Maar laten we ook onze kwetsbaarheden verwelkomen als een deur waardoor God binnen kan komen. Om ons verder te helpen, om ons te helpen ons leven te veranderen, wil God allereerst dat we onszelf verwelkomen.

Het accepteren van onze beperkingen betekent niet dat we een passieve houding innemen als het gaat om onrechtvaardigheid, geweld en uitbuiting van mensen. Integendeel, door onze beperkingen te accepteren kunnen we juist de strijd aangaan met een verzoend hart.

De Heilige Geest, een vuur dat ten diepste in ons verborgen ligt, transformeert langzaam alles in en om ons heen dat in strijd is met het leven.

  • • Om te kunnen ontdekken wat onze gaven zijn en onze beperkingen te kunnen omarmen, is het goed om op zoek te gaan naar iemand die met een vriendelijk hart naar ons luistert, iemand die ons helpt om te groeien: in het leven en in het geloof.
  • • Het is belangrijk dat we ruimte geven aan de lofprijzing in ons gebed. Het maakt ons bestaan één. Een gezamenlijk gezongen gebed is onvervangbaar en na afloop blijft het resoneren in ons hart.

"Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht." (Matteüs 11, 28-30)

  • • Welke last en welke rust heeft Jezus het over? Wat kan ik van hem leren?

Vierde voorstel: In de kerk een plek van vriendschap vinden

Om ons vertrouwen in God te delen met anderen, hebben we plaatsen nodig waar we niet alleen wat vrienden ontmoeten die we goed kennen, maar een vriendschap ontdekken die zich ook opent voor degenen die anders zijn dan wij.

Kerkgemeenschappen en lokale gemeenschappen brengen niet alleen verschillende generaties bij elkaar, maar ook mensen met een verschillende culturele en sociale achtergrond. Er ligt daar een schat aan vriendschap, die soms heel verborgen is, maar die heel vruchtbaar kan zijn.

Wat zou het mooi zijn als elke lokale kerkgemeenschap als een verwelkomende familie zou zijn, waar we onszelf kunnen zijn, met al onze twijfels en vragen, zonder bang te zijn om te worden veroordeeld...

De kerk is daar waar de wind van de Heilige Geest waait, waar de vriendschap van Christus wordt uitgestraald. In sommige zuidelijke landen zijn er soms kleine Christelijke basisgemeenschappen die zich sterk inzetten voor anderen: in hun buurt, in het dorp waar ze wonen. Kunnen zij wellicht een inspiratiebron zijn voor andere landen?

  • • Het is goed om elkaar regelmatig te ontmoeten in kleine groepjes voor gebed en gesprekken, maar het is ook belangrijk dat we ons inzetten voor de bredere Christelijke gemeenschap die er al is in het dorp of de stad waar we wonen. Zou een dergelijke kleine groep bijvoorbeeld speciaal oog kunnen hebben voor mensen die naar de zondagse dienst komen, maar er nog niemand kennen?
  • • Christus wil verzameld zijn in één gemeenschap van mensen die van hem houden en die hem willen volgen, ongeacht hun kerkelijke achtergrond. Gedeelde gastvrijheid plaveit de weg naar eenheid. Misschien kunnen we nog vaker diegenen in onze omgeving uitnodigen die op een andere manier uitdrukking geven aan hun geloof, om samen te bidden.

Aan het kruis zag Jezus vlak voor hij stierf zijn moeder, en vlakbij haar, de discipel van wie hij veel hield. Hij zei tegen haar: "Dat is uw zoon", en tegen de discipel, "Dat is je moeder". Vanaf dat moment nam de leerling haar bij zich in huis. (Johannes 19,25-27)

  • • Aan de voet van het kruis ontstond omdat Jezus dat wilde, een nieuwe familie. Hoe kunnen we vandaag de dag als broeders en zusters samenleven?

Vijfde voorstel: Een genereuze gastvrijheid leven

Gods gastvrijheid naar ons toe is een appèl. Zou het mogelijk zijn om anderen te ontvangen – niet zoals wij graag willen dat ze zouden zijn, maar zoals ze zijn? Staan we toe dat wij worden verwelkomd op hun manier, en niet op onze manier?

  • • Zouden wij verwelkomende mensen kunnen worden, die de tijd nemen om naar iemand te luisteren, iemand uit te nodigen voor een maaltijd, die mensen aanspreken die niets hebben, en een vriendelijk woord overhebben voor de mensen die we ontmoeten...
  • • Hoe kunnen we tegen de achtergrond van de enorme uitdagingen van de huidige migratie, wegen zoeken waarbij gastvrijheid een kans vormt? Niet alleen voor degenen die worden verwelkomd, maar ook voor hen die verwelkomen. Persoonlijke ontmoetingen zijn daarbij van cruciaal belang: we zouden bijvoorbeeld kunnen luisteren naar het verhaal van een migrant of vluchteling. Door te luisteren naar het verhaal van mensen die ergens anders vandaan komen, begrijpen we ook onze eigen wortels beter, en kunnen we onze identiteit verdiepen.
  • • We moeten goed zorgen voor onze aarde. Deze prachtige planeet is ons aller thuis. Laten we zorgen dat zij gastvrij blijft, ook voor komende generaties. Het is belangrijk dat we goed kijken naar onze manier van leven, en dat we alles doen om de gedachteloze uitputting van natuurlijke hulpbronnen te stoppen en allerlei vormen van vervuiling en verlies aan biodiversiteit te bestrijden. Door solidair te zijn met de hele schepping, zullen we hieruit vreugde putten.

Jezus zegt: "Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan." (Matteüs 25, 40)

"We moeten de zwakken steunen, indachtig de woorden van de Heer Jezus, die immers gezegd heeft: ’Geven maakt gelukkiger dan ontvangen’." (Handelingen 20,35)

  • • Heb ik ooit de ervaring gehad dat geven gelukkig maakt?
  • • Ben ik me ervan bewust dat het ook belangrijk is dat ik van anderen kan ontvangen?

Brief uit Taizé, januari. 2019